ਨਾਗੌਰ ਦਾ 539 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ‘ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਮੰਦਰ’, ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਰਹੱਸਮਈ ਤਾਲੇ ਦਾ ਅਣਸੁਲਝਿਆ ਰਹੱਸ

ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਦਾ 539 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਮੰਦਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਨਾਗੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਟਧਾਤੂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਖੱਤਰੀਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਚੋਰੜੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਸੰਵਤ 1541 ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਸਦੀ ਕੱਚ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਨਕਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ‘ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਮੰਦਰ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਆਪਣੇ ਕੱਚ ਦੀ ਸਜਾਵਟ, ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਭਗਵਾਨ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਆਦੇਸ਼ਵਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹਨ। ਗਿਰਨਾਰ, ਪਾਵਾਪੁਰੀ, ਸ਼ਤਰੂਜਾ ਮਹਾਤੀਰਥ ਅਤੇ ਸੰਮੇਦ ਸ਼ਿਖਰਜੀ ਵਰਗੇ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਲਾਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਖ਼ਤੀਆਂ ਵੀ ਇੱਥੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।ਇਹ ਮੰਦਰ ਜੈਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਮੰਦਰ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਹੇਮੰਤ ਅਤੇ ਲੇਖਾਕਾਰ ਗੋਰਧਨਦਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਾਗੌਰ ਦਾ ਇਹ ਮੰਦਰ ‘ਮਾਲ ਮਹੋਤਸਵ’ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੰਵਤਸਰੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਮਾਲਾ ਪਹਿਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਜਲੂਸ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਸਹਿਤ ਉਸਦੇ ਘਰ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਕਰੀਬ ਦੋ ਤੋਂ ਢਾਈ ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਮੰਦਿਰ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਧੀਰੇਂਦਰ ਸਮਦਾਦੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ‘ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਮੰਦਿਰ’ ਨਾਗੌਰ ਦੇ ਜੈਨ ਸ਼ਵੇਤਾਂਬਰ ਮੰਦਰ ਮਾਰਗੀ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਨਾਲ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ। ਪਰ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਲੱਗੇ ਤਾਲੇ ਦਾ ਭੇਤ ਅਜੇ ਤੱਕ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕਈ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਤਾਲੇ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ।