ਜਦੋਂ ਏਸੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤਾਂ ਰਾਜੇ-ਮਹਾਰਾਜੇ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਸਫ਼ਰ, ਰੇਲ ਦੇ ਡੱਬੇ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਠੰਢੇ ?

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੋਕ ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ। ਤਾਪਮਾਨ 45 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਟਰੇਨਾਂ ‘ਚ ਏਸੀ ਕਲਾਸ ‘ਚ ਸਫਰ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਪਰ ਸਲੀਪਰ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਕਲਾਸ ‘ਚ ਸਫਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲਣੀ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਏਸੀ ਕਲਾਸਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ ਤਾਂ ਰਾਜੇ-ਮਹਾਰਾਜੇ ਕਿਵੇਂ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਰੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਆਂ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਰੇਲਗੱਡੀ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 1853 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ (ਬੰਬੇ) ਦੇ ਬੋਰੀ ਬੰਦਰ ਤੋਂ ਠਾਣੇ ਤੱਕ ਚਲਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਰੇਲਗੱਡੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ ਤਾੜੀਆਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਅਤੇ 21 ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਸਲਾਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿਸਟਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਰਾਜੇ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਲੋਕ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ।
AC ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।

ਰਾਜੇ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਹੱਲ ਕੱਢਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ 1872 ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਆਰ ਗੁਪਤਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਇੰਡੀਅਨ ਰੇਲਵੇਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਟ੍ਰੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਕੂਲਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਕੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕੋਚਾਂ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਗਭਗ 64 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚਲਦੀ ਰਹੀ।

ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਏਸੀ ਕੋਚ 1936 ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ‘ਚ ਕੰਮ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਕੁਝ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਕੋਚਾਂ ਨੂੰ ਏ.ਸੀ. ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਟਰੇਨਾਂ ‘ਚ AC ਦਾ ਆਉਣਾ ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਸੀ।

1936 ਤੋਂ 1956 ਤੱਕ ਯਾਨੀ ਕਿ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਵੱਡੀਆਂ ਟਰੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਏਸੀ ਕੋਚ ਲਗਾਏ ਗਏ। 1956 ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਏਸੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਹਾਵੜਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੱਲਦੀ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਏ.ਸੀ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਟਰੇਨ 1988 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥਰਡ ਕਲਾਸ ਏਸੀ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 1993 ‘ਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ। ਟਰੇਨ ਵਿੱਚ ਏਸੀ ਥਰਡ ਕਲਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਏਸੀ ਕੋਚ ਤੀਜੀ, ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।