ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ 91 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਤੋਂ ਹੋਏ ਰਿਟਾਇਰ, 91 ਨੰਬਰ ਸੀ ਬਹੁਤ ਖਾਸ, 1991 ‘ਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਤਾਲਾ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਰਾਜ ਸਭਾ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਲਿਕਾਰਜੁਨ ਖੜਗੇ ਨੇ ਮੰਗਲਵਾਰ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੇ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਤੁਹਾਡੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ 33 ਸਾਲ ਲੰਬੀ ਸੰਸਦੀ ਪਾਰੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕੀਤਾ। ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਲੇਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ 91 ਨੰਬਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਕਤੂਬਰ 1991 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਸਦਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ 1991-96 ਤੱਕ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ 91 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਰਾਜ ਸਭਾ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਲੈ ਲਈ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਉਹ 2004 ਤੋਂ 2014 ਦਰਮਿਆਨ 10 ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਕੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਸਾਬਕਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ 1991 ਭਾਰਤ ਲਈ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਸਾਲ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਾਅ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੋ ਗਈ। ਜਦੋਂ 1991 ਵਿੱਚ ਪੀ.ਵੀ. ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਸਵਾਲ ਉੱਠੇ ਸਨ ਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੀ ਹਾਸਲ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਆਰਥਿਕ ਮਾਹਿਰ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਖੰਟ ਵਾਲੇ ਨੇਤਾ ਹੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਸਨ।

ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਕਈ ਦਿੱਗਜ਼ ਨੇਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਰ, ਰਾਓ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਕਾਫੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਡਾ: ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ‘ਚ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਥਿਕਤਾ ਪਟੜੀ ‘ਤੇ ਚੱਲਣ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਸਲ ਸਿਹਰਾ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਅਤੇ ਡਾ: ਸਿੰਘ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੰਜੇ ਬਾਰੂ, ਜੋ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸਨ, ਨੇ 2015 ਵਿਚ ਇਕ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਅਚਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ 1991 ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ? ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੀ ਪੋਲ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਰੂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕੌਣ ਹੈ? ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਜਾਂ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਂ ਲਿਆ।

24 ਜੁਲਾਈ 1991 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਨਹਿਰੂ ਜੈਕੇਟ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨੀ ਨੀਲੀ ਪੱਗ ਪਹਿਨ ਕੇ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਲਈ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 70 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ‘ਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 7 ਬਜਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ‘ਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ 1991 ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਖਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਖੁਦ ਸੰਸਦ ‘ਚ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ।

ਲੇਖਕ ਵਿਨੈ ਸੀਤਾਪਤੀ ਨੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ‘ਹਾਫ ਲਾਇਨ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਬਜਟ ਦਾ ਖਰੜਾ ਲੈ ਕੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਕੋਲ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਵੀ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਡਾ. ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਜਟ ਦਾ ਸਾਰ ਇੱਕ ਪੰਨੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰਾਓ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ।ਲੇਖਕ ਵਿਨੈ ਸੀਤਾਪਤੀ ਨੇ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ‘ਹਾਫ ਲਾਈਨ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਬਜਟ ਦਾ ਖਰੜਾ ਲੈ ਕੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਕੋਲ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਵੀ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਜਦੋਂ ਡਾ. ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਜਟ ਦਾ ਸਾਰ ਇੱਕ ਪੰਨੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਰਾਓ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ।

ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ 18,000 ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਜਟ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀ.ਡੀ.ਪੀ.) ਦੇ 8.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ 5.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਬਜਟ ਘਾਟੇ ਨੂੰ ਢਾਈ ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਘਟਾਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਪੂੰਜੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ, ਸਗੋਂ ਖਾਦਾਂ ‘ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਬਸਿਡੀ ਨੂੰ ਵੀ 40 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਖੰਡ ਅਤੇ ਰਸੋਈ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕੋਈ ਤਾਕਤ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉਭਾਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਸੁਣੇ ਕਿ ਭਾਰਤ ਜਾਗ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਬਜਟ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਗੁੱਸਾ ਸੀ। 1 ਅਗਸਤ 1991 ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਲੀਮਾਨੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਬੁਲਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਜਟ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ। ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਲ ‘ਤੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਰਾਓ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਹੁਣ ਭੱਜਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 1991 ਦਾ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਡਾ: ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪਟੜੀ ‘ਤੇ ਦੌੜਿਆ।